Quảng Ninh có nguồn tài nguyên du lịch phong phú, đa dạng với nhiều di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh đẹp. Nơi đây còn lưu giữ nhiều nét văn hóa mang đậm bản sắc của đồng bào dân tộc.
Từ lợi thế này, tỉnh đã chú trọng bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch.
Khai thác từ lợi thế
Vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi của Quảng Ninh có cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, cùng hàng nghìn di sản văn hóa phi vật thể là những phong tục, tập quán, trò chơi dân gian, lễ hội của hơn 20 dân tộc. Từ lợi thế này, tỉnh đã chú trọng bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch.
Bình Liêu là một tỉnh miền núi của tỉnh Quảng Ninh. Nơi đây không chỉ sở hữu cảnh đẹp của thiên nhiên, mà còn hội tụ nền văn hóa đa dạng, giàu bản sắc, trở thành tài nguyên vô giá để phát triển du lịch.
Theo Phòng Văn hóa huyện Bình Liêu, thực hiện Nghị quyết số 11-NQ/TU ngày 9/3/2018 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Quảng Ninh đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững, huyện Bình Liêu đã dành nhiều nguồn lực để bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa trên địa bàn; đẩy mạnh tuyên truyền, huy động sức dân trong bảo tồn, phát huy các vốn quý về văn hóa, coi đây là nền tảng tinh thần, sức mạnh nội sinh, động lực cho du lịch phát triển.
Hiện nay, trên địa bàn huyện đã có 3 di tích cấp tỉnh và nhiều phong tục tập quán, lễ hội, thu hút đông đảo du khách, như Lễ hội đình Lục Nà, Hội soóng cọ của dân tộc Sán Chỉ, Ngày hội Kiêng gió của dân tộc Dao. Đặc biệt, Hội hoa sở, Hội mùa vàng, Ngày hội văn hóa, thể thao các dân tộc huyện Bình Liêu được tổ chức, gắn phát triển du lịch với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa, đã tạo cơ hội để du khách trải nghiệm, khám phá thiên nhiên, văn hóa của mảnh đất vùng biên giới Đông Bắc.
Nhờ khai thác tốt nguồn tài nguyên về cảnh quan, văn hóa bản địa, những năm gần đây du lịch Bình Liêu đã có bước phát triển vượt bậc. Năm 2023, huyện đón 150.000 lượt khách tham quan, bằng 150% kế hoạch tỉnh giao, doanh thu du lịch đạt trên 72 tỷ đồng, bằng 120% kế hoạch và 140% so với năm 2022.
Cùng với Bình Liêu, các địa phương vùng dân tộc thiểu số và miền núi của tỉnh, như Tiên Yên, Ba Chẽ, Đầm Hà, Hải Hà… cũng đạt nhiều kết quả, dấu ấn riêng từ việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, gắn với phát triển du lịch.
Theo Phòng Văn hóa huyện Tiên Yên, năm 2023 địa phương đã tổ chức thành công 4 lễ hội cấp huyện gắn với đặc trưng văn hóa của người DTTS bản địa, gồm Lễ hội Đồng Đình gắn với Ngày hội văn hóa, thể thao dân tộc Tày, Lễ hội văn hóa, thể thao dân tộc Sán Chỉ gắn với mùa vàng vùng cao Đại Dực, Lễ hội văn hóa dân tộc Dao gắn với chợ phiên vùng cao Hà Lâu, Lễ hội đền Đức ông Hoàng Cần gắn với Ngày hội văn hóa, thể thao dân tộc Sán Dìu tại xã Hải Lạng.
Ngoài ra, Tuần văn hóa, thể thao các dân tộc vùng Đông Bắc tỉnh Quảng Ninh lần thứ IV với chủ đề “Tiên Yên – Nơi kết nối sắc màu các dân tộc vùng Đông Bắc Quảng Ninh” kết hợp với chuỗi các hoạt động như hội thi vua gà, lễ hội nghệ thuật đường phố… đã trở thành ngày hội lớn của người dân Tiên Yên, đồng thời thu hút đông đảo du khách đến khám phá, trải nghiệm. Nhờ đó, năm 2023 lượng khách du lịch đến Tiên Yên đã đạt 121.000 lượt.
Thu hút du lịch cộng đồng
Du lịch Quảng Ninh những năm gần đây không chỉ được biết đến là vùng đất của Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long, mà còn hút khách du lịch bởi sự đặc sắc của văn hóa truyền thống ở vùng đồng bào DTTS. Huyện Bình Liêu đã mạnh dạn khai thác tiềm năng, lợi thế để phát triển du lịch cộng đồng dựa trên giá trị văn hóa truyền thống, tạo ra các sản phẩm độc đáo, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc. Từ đó, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế thông qua du lịch, nâng cao đời sống người dân
Nhằm phục vụ nhu cầu lưu trú ngày càng tăng của du khách, hiện nay huyện Bình Liêu đang khuyến khích người dân và doanh nghiệp đầu tư, phát triển các cơ sở lưu trú. Đến nay trên địa bàn huyện đang có 3 khách sạn và hàng chục homestay, với trên 300 buồng, phòng, đáp ứng nhu cầu lưu trú cho hơn 1.200 du khách.
Theo anh Lý Hồng Công – chủ khách sạn homestay tại thôn Bản Chuồng – xã Lục Hồn – huyện Bình Liêu, đón bắt được nhiều lợi thế của địa phương anh đầu tư trên 1 tỷ đồng vào homerstay để đón du khách nghỉ dưỡng và trải nghiệm. Mặc dù còn đơn sơ, nhưng kể từ khi đi vào hoạt động, hầu như vào dịp cuối tuần, homestay của gia đình anh Công đều kín khách.
Làm du lịch đã tạo cho gia đình anh Công cùng nhiều hộ dân trên địa bàn không chỉ có nguồn thu nhập cao và ổn định, mà còn tạo cho người dân ở đây có điều kiện giao lưu văn hoá với du khách, để từ đó vươn lên làm giàu trên mảnh đất mình sinh sống.
Anh Công chia sẻ, ngoài lưu trú, gia đình cũng cung cấp dịch vụ ăn uống cho du khách với thực đơn là những sản vật của bà con tự chăn nuôi, trồng cấy được. Nhờ chuyển hướng làm du lịch, lợi nhuận thu được cũng đủ cho gia đình trang trải cuộc sống và một phần tiết kiệm để có thể mở rộng hoạt động kinh doanh, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế của địa phương.
Ông Hoàng Ngọc Ngò – Phó Chủ tịch UBND huyện Bình Liêu, chia sẻ với nhiều đồng bào dân tộc cùng sinh sống, huyện Bình Liêu có văn hoá truyền thống đa dạng, giàu bản sắc, với các phong tục, tập quán, lễ hội, trang phục, nhạc cụ, vũ điệu dân gian đa sắc màu. Các hình thức diễn xướng văn nghệ dân gian như hát then – đàn tính, hát soóng cọ cũng được đồng bào lưu giữ, sử dụng trong sinh hoạt, tạo nên đời sống tinh thần vô cùng phong phú. Đây chính là thế mạnh, tiềm năng riêng có để Bình Liêu phát triển du lịch cộng đồng, khám phá, trải nghiệm với không gian văn hóa phong phú, đặc sắc.
Nhằm khai thác tối đa giá trị cảnh quan, gắn với việc tạo ra các sản phẩm du lịch mới thu hút du khách, hằng năm huyện Bình Liêu đều tổ chức nhiều chương trình hấp dẫn như Hội mùa vàng, Hội hoa sở, các hoạt động văn hóa, thể thao, trò chơi dân gian…
Để bảo tồn văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch, ngày 21/6/2023, UBND tỉnh Quảng Ninh đã ban hành Kế hoạch số 161/KH-UBND về thí điểm xây dựng, bảo tồn và phát huy giá trị bản sắc văn hóa 4 làng dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch cộng đồng khu vực miền núi, giai đoạn 2023-2025. Đó là làng người Dao ở thôn Pò Hèn, xã Hải Sơn (TP Móng Cái), làng người Tày ở thôn Bản Cáu, xã Lục Hồn và làng người Sán Chỉ ở thôn Lục Ngù, xã Húc Động (huyện Bình Liêu), làng người Sán Dìu ở thôn Vòng Tre, xã Bình Dân (huyện Vân Đồn).
Việc hình thành các làng văn hóa sẽ góp phần tạo điều kiện để các địa phương tiếp tục thực hiện hiệu quả công tác bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống đặc sắc của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch bền vững. Từ đó, nâng cao hơn nữa ý thức gìn giữ văn hóa truyền thống, tạo thêm việc làm, thu nhập ổn định cho đồng bào các dân tộc thiểu số.
