Nguồn gốc của ẩm thực cung đình Huế được hình thành từ rất lâu đời. Ẩm thực cung đình Huế chịu ảnh hưởng từ những luồng văn hóa của nhiều cộng đồng người không giống nhau trong thời kì khai hoang, mở cõi.
1. Lịch Sử hình thành Và Phát Triển Của Ẩm Thực Cung Đình Huế
Ẩm thực cung đình Huế chịu ảnh hưởng từ những luồng văn hóa của nhiều cộng đồng người không giống nhau trong thời kì khai hoang, mở cõi. Đấy là sự kế thừa của phong cách ẩm thực miền Bắc từ thời nhà Lý (1069), nhà Lê (1306) và đặc biệt là từ năm 1558, chúa Nguyễn và tuỳ tùng đã vào trấn thủ Thuận Hoá. Hay được bổ sung cách chế biến món ăn của người phương nam từ thời vua Gia Long. Và ẩm thực cung đình Huế được thực hiện nhiều loại bằng nét riêng trong ẩm thực Champa xưa.
Với sự phát triển rực rỡ của các triều đại phong kiến và là nơi sinh sống của các bậc đế vương, công hầu khanh tước tại vùng cố đô này, đã tạo nên những quy cách tiêu chuẩn đầy tinh tế trong phương thức chế biến món ăn Huế. Các món ăn cung đình Huế lúc đầu là do truyền lại từ đời này sang đời khác, sau các sứ thần khi đi sứ về, họ cung tiến vua những món ăn lạ và ngon.
Món nào đáng chú ý có thể được liệt vào danh sách rồi truyền tiếp sang đời sau, cứ thế, món ăn cung đình Huế trở nên nhiều loại và đa dạng hơn.
Khi triều đại phong kiến suy vong, ẩm thực cung đình bắt đầu được truyền bá ra ngoài và phát triển rực rỡ dựa trên nền tảng ẩm thực dân gian. Người Huế chế biến món ăn rất khéo léo, sắc màu thu hút, trình bày cuốn hút, coi trọng “chất” hơn “lượng”.
2. Những Đặc Trưng Của Ẩm Thực Cung Đình Huế – Nguồn gốc của ẩm thực cung đình Huế
Khi chế biến món ăn cung đình, các đầu bếp hoàng gia thường chú trọng nêm gia vị nhiều lần nhằm bảo đảm mùi vị vừa miệng, lại giữ được chất tươi nguyên của thực phẩm. Ngoài ướp gia vị vào nguyên liệu, đầu bếp cần nêm bổ sung lúc thức ăn đang sôi.
Sau khi tắt bếp cần nêm lại một lần nữa và cuối cùng khi bày thức ăn ra dĩa cũng phải nêm lại lần nữa. Một món ăn cung đình khi dâng lên các bậc vua chúa phải được nêm nếm gia vị không dưới ba lần để đảm bảo món ăn mang hương vị ngon nhất, đậm đà nhất.
Có nhiều quy tắc, luật lệ, nghi thức được đề ra trong ẩm thực cung đình Huế từ việc cung ứng thực phẩm, chế biến, phục vụ, cách sắp xếp bàn ăn, kiểu chén đĩa… Theo ghi chép, mỗi bữa ăn của vua Minh Mạng, Đồng Khánh, Khải Định phải có từ 35 đến 50 món, trong số đó cần có một số món thuộc bát trân (tám món quý nhất gồm: Nem công, chả phượng, da tây ngưu, bàn tay gấu, gân nai, môi đười ươi, thịt chân voi và yến sào).
Từng món được múc ra tô, đĩa rồi đặt trong các quả hộp bằng gỗ sơn son thiếp vàng.
3. Nghệ thuật chế biến – Nguồn gốc của ẩm thực cung đình Huế
3.1. Chọn thực phẩm
Những người làm công việc nội trợ ở Huế, thường có những kinh nghiệm chọn lựa thực phẩm theo một số yêu cầu nhất định:
+ Phương thức “mùa nào thức nấy”: nghĩa là phải chọn những thực phẩm theo đúng mùa, thực phẩm phải tươi.
+ Nguyên tắc thích hợp túi tiền chi trả.
+ Nguyên tắc mua thực phẩm phù hợp với đối tượng mục tiêu ăn.
3.2. Phối hợp nguyên liệu và gia vị
+ Khi phối hợp thực phẩm chính và phụ, những nguyên tắc được áp dụng là: Thứ đặc biệt là sự thêm mùi hoặc kích cho nguyên liệu chính thơm hơn, đậm đà hơn. Thứ hai là những thực phẩm có mùi nặng, có độc tố nên có biến pháp giải quyết trước khi phối hợp.
+ Khi phối hợp gia vị, có những nguyên tắc: Thứ quan trọng là phải đảm bảo đúng loại gia vị khi sử dụng.Thứ hai là gia vị đúng liều, người nấu phải gia giảm theo mùa, theo thời tiết và theo khẩu vị người ăn . Thứ ba là phối hợp gia vị kịp thời, đúng cách.
3.3. Chế biến – Nguồn gốc của ẩm thực cung đình Huế
Người Huế ý thức rằng, nấu ăn phải nấu bằng cái tâm, vì lẽ đó quy trình chế biến món ăn phải thể hiện sự đồng bộ từ khâu lựa chọn thực phẩm, sơ chế, ướp tẩm gia vị, chế biến qua nhiệt… Để được một món ăn hoàn hảo.
Việc sơ chế của người Huế trong nấu nướng nhằm đảm bảo những yêu cầu tối thiểu, là phải loại bỏ những phần kém chất lượng, lưu dụng phần ngon; loại bỏ những thực phẩm nhiễm bẩn; bảo lưu tối đa các chất dinh dưỡng và một phần quan trong nữa là cắt thái đẹp, bảo lưu sắc màu tăng tính thẩm mỹ.
3.4. Hợp lý trong dùng dụng cụ
Một người chế biến giỏi ngoài bàn tay khéo léo, thực phẩm tươi ngon còn cần những dụng cụ chế biến hợp lý. Nhà bếp luôn trang bị và dùng rạch ròi dụng cụ giữa những món mặn, món chay, món ngọt. Nhà bếp sạch sẽ, gọn gàng là một trong những câu chuyện mà những bà mẹ người Huế chú ý khi tìm hiểu về cô gái sắp làm dâu nhà mình, với ý sẽ nói lên tính cách của người phụ nữ trong gia đình ấy.
Theo Người Việt Nam
